Uyku her ne kadar birçok kişi tarafından dinlenmenin tek yolu üzere gözüküyorsa da aslında bedenin kendini yenileme imkanı bulabildiği nadir anlardan biridir. Düşünün ki yıllar uzunluğu uyku durumunda bile durmadan çalışan tüm organların düşük tempoda kalabildiği ve dinlenebildiği tek an uyku halidir. O denli ki uzun süren uykusuzluk bağışıklık sistemi başta olmak üzere önemli ziyanlara yol açabilir.
Avrasya Hospital Nöroloji Uzmanı Dr. Türkan Uslu mevzu ile ilgili değerli açıklamalarda bulunuyor.
Uykusuzluk nedir?
Uykusuzluk denildiğinde; ya uykuya dalma da zahmet ya da uykuyu sürdürmede sorun yaşama akla gelir. Hasebiyle uykusuzluk (insomnia) toplumda her yaşta, üç bireyden birinde görülen kıymetli bir sıhhat sorunudur. Her şeyden evvel sağlıklı bir uyku için, çevresel ve ruhsal kaidelerin uygunluğu çok kıymetlidir. İnsanların birçok; vakit zaman yorgunluk, gerilim üzere nedenlerle bir yahut iki gece uykusuzluk çekebilir.
Kaliteli bir uyku için…
Yatak odasının ses ve ışık yalıtımı uygun olmalı, içerde rastgele bir elektronik eşya bulundurulmamalıdır. Oda içerisinde bir buket gülün vazo içerisinde bulundurulması hem uykuya geçişi kolaylaştırır hem de hafızanın daha verimli olmasını sağlar. Yatak odasında yasemin, gardenya ve lavanta bitkileri bulundurmak sağlıklı bir uyku için olumlu tesir yapabilir. Papatya, sarı kantaron, kediotu, şerbetçiotu üzere bitkilerden elde edilen çaylar, rahat bir uyku sağlayabilir. Yalnız bu bitki çaylarını, uyku ilaçları ile birlikte kullanmaktan kaçınılmalıdır.
Uyku öncesinde çay, kahve içmek yani kafein almak uykuya geçişi zorlaştırmaktadır, bu içeceklerin tüketiminin de geç saatlerde olmaması gerekir. Alınan tüm önlemlere karşın, uyku sorunu haftalar yahut aylarca devam ederse profesyonel yardım almak gerekir.
Uyku bozuklukları
Uyku bozuklukları uykuya dalma yahut sürdürme zahmetine yol açarak, birçok ömür kalitesinin azalmasına ve kişinin sıhhatinin bozulmasına neden olur. Uyku bozuklukları genel manasıyla, trafik kazaları ve mesleksel kazalara neden olabildiği için bir halk sıhhati sorunu haline gelebiliyor. Ayrıyeten uyku, hem bedensel hem de zihinsel dinlenme için kaidedir. Hafıza, uyku esnasında derlenip toparlanır. Bu yüzden uyku bozukluğu yaşayanlar, değişik derecelerde bellek problemleri da yaşayabilirler. Birtakım uyku bozukluklarının, gündüz çok uyku eğilimine de neden olarak, hayatı tehdit edebilecek boyuta bile ulaştığını görüyoruz.
Uyum bozukluğuna bağlı uykusuzluk
Uyum bozukluğuna bağlı uykusuzluk; genelde birkaç gece süren, uykuya dalmada yahut uykuyu devam ettirmede sorun yaşamadır. Bu uykusuzluk tablosu üç aydan daha kısa sürer. Çoklukla heyecan yahut gerilim altında oluşur. Erişkinler değerli bir iş toplantısı öncesinde yahut bir aile bireyi yahut yakın arkadaşı ile bir tartışma sonrasında sıklıkla makûs uyurlar.
Gündelik hayatta bu şikâyetlere sıkça şahit olmuşuzdur. İnsanlar konutlarından uzakta olduklarında uyku sorununa sahip olma eğilimindedirler. Vakit dilimi ötesindeki seyahatler (jet lag) da ahenk bozukluğuna bağlı uykusuzluğa neden olabilir. Yatma vaktine yakın bir vakitte yapılan idmanlar (iki saat içinde) de bu tip bir uykusuzluğa yol açabilir.
Çocuklar; bilhassa sonbaharda, okulların açılmadan çabucak evvel, uykularında çok sık dönerler ve hareket ederler. Gerilimli durum sona erdiğinde, ya da yaşanılan meseleler düzeldiğinde uyku olağana döner. Şayet uykusuzluk bir aydan daha uzun sürüyorsa bu durumda kronik bir uykusuzluk sorunundan kelam edilebilir.
Psikolojik Uykusuzluk Durumları
Eğer sağlıklı uyumanıza mahzur olacak bir tansiyon ve dert ortamı varsa ve siz de bu nedenle bir kaç gündür makûs uyuyorsanız, o geceki uykunuzun da olağan olmayacağını düşünerek kaygıya kapılabilir, uyumak için daha fazla gayret harcayabilirsiniz.
Bu ise çoklukla işlerin daha makûs gitmesine neden olur. Birkaç gece sonra, yatağa gitmeden evvel yaptığınız bir ekip şeyler size uyku sıkıntılarınızı hatırlatır. Pijamalarınızı giymek, ışıkları kapatmak ve battaniyenin altına girmek ansızın sizin daha uyanık hale geçmenize neden olabilir.
Bu ortada değişik durumlar da ortaya çıkar. Örneğin yatağında olağan uykuya dalmada sorun yaşayan bir kişi, yatak ortamından uzaklaştıktan sonra koltukta ya da kanepede kitap okurken ya da televizyon izlerken uykuya dalabilir. Öğrenilmiş ruhsal uyku meseleleri genelde çok kasvet oluşturmaz ve vakitle olağan fizyolojik yatak uykusuna dönülebilir.
Uykuda teneffüs bozuklukları
Bu bahiste en çok gördüğümüz tablo, uykuda teneffüs durması hastalığıdır (uyku-apne sendromu). Bu hastalığın en sık belirtisi de horlamadır. Horlama, daha çok kilolu şahıslarda görülür. Alkol alımı ve çok yorgunluk da horlamaya sebep olabilir. Uyku esnasında teneffüs durması, on saniyeden bir dakikaya kadar müddette olabilir. Uyku apnesi olan şahıslarda beyin oksijenasyonu da olağan olmayacağı için hafıza, öğrenme ve algılama işlevlerinde sorunlar ortaya çıkabilir. Uykuda teneffüs durmalarının en kıymetli özelliklerinden biri de, gün içinde daima uykululuk hali yaşanması ve bazen önemli tehlikelere neden olabilecek ani uyuklamaların oluşabilmesidir. Bu türlü bireyler bazen kırmızı ışıkta araç dururken bile direksiyon başında uyuyabilirler. Hatta kazalara sebebiyet verebilirler. Uyku apnesi olanlara uyku testi (polisomnografi) yapılarak, tablonun kıymetlendirilmesi gerekir. Çok durumlarda, uyku mühletince teneffüs yolunu açık tutarak, apneyi önleyen çeşitli aygıtlardan yararlanılabilir.
Uykuda hareket bozuklukları
Bu başlık altında en çok dikkati çeken huzursuz bacak sendromudur. Kişi tam uykuya dalarken ya da şimdi uykunun başında yahut uykunun rastgele bir kısmında ani kol ve bacak atmaları ile uykudan uyanır. Bir müddet uyumak için çabaladıktan sonra, uyku basamağına geçmeyi başarır. Ancak sonrasında şiddetli kol, bacak hareketleri ile yine uyanır. Gece uzunluğu bu döngü tekrarlanır. Kişi bir türlü huzurlu ve deliksiz uyuyamaz. Sabah da tam dinlenmemiş olarak kalkar.
Genelde daha çok bacak hareketleri formunda olur. Kişi şiddetli bacak hareketi ile uyanır. Hatta bu esnada yaralanmalar bile olabilir. Neyse ki günümüz tıp teknolojisinde huzursuz bacak sendromunu ilaçlarla tedavi etmek mümkün olabilmektedir. Kan, demir düzeyindeki düşüşler huzursuz bacak sendromuna neden olabilir. Bu yüzden, bu tip rahatsızlıklarda kesinlikle serum demir düzeyi araştırılmalıdır.
Uykuda diş gıcırdatma
Diş Gıcırdatma (Bruksizm) yaşanılan gerilimlere karşı bir türlü gevşeyemeyen ve bilinçaltındaki olumsuz gücün tam boşaltılamadığı durumlarda görülür. Kişi uykunun non-REM devirlerinde yani bedensel dinlenmenin olması gereken kısımlarında daima diş gıcırdatır. Lakin hayal görüyorsa, diş gıcırdatması kesilir. Hayalden sonra devam eder. Bazen öylesine şiddetli olur ki, bireylerin bir iki senede bir, tüm dişlerini tekrar yaptırmaları gerekebilir. Bu türlü ağır durumlarda gevşetici, rahatlatıcı ilaçlar ya da ağız içi diş gözetici aletler uygulanabilir.
Kaliteli bir uyku için…
Psikolojik açıdan âlâ olma hali ve fizyolojik açıdan sağlıklı olmak, uyku sistemi için kuşkusuz ki en kıymetli faktörlerdir. Gündelik hayatını sürdürmek için gerekli güç, uyku sırasında toplanır.
Yatak odasının ses ve ışık yalıtımı uygun olmalı, içerde rastgele bir elektronik eşya bulundurulmamalıdır. Oda içerisinde bir buket gülün vazo içerisinde bulundurulması hem uykuya geçişi kolaylaştırır hem de hafızanın daha verimli olmasını sağlar.
Yatak odasında yasemin, gardenya ve lavanta bitkileri bulundurmak sağlıklı bir uyku için olumlu tesir yapabilir. Papatya, sarı kantaron, kediotu, şerbetçiotu üzere bitkilerden elde edilençaylar, rahat bir uyku sağlayabilir. Yalnız bu bitki çaylarını, uyku ilaçları ile birlikte kullanmaktan kaçınılmalıdır.
Uyku öncesinde çay, kahve içmek yani kafein almak uykuya geçişi zorlaştırmaktadır, bu içeceklerin tüketiminin de geç saatlerde olmaması gerekir.
Alınan tüm önlemlere karşın, uyku sorunu haftalar yahut aylarca devam ederse profesyonel yardım almak gerekir. Unutulmamalıdır ki, günümüz tıp teknolojisinde tahlilsiz sorun yoktur.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
