Hava insan eliyle çizilmiş yapay hudutları tanımaz. Bu nedenle bir vilayette havanın kirli olması başta o ilin bulunduğu bölge olmak üzere tüm ülkeyi ve hatta tüm dünyayı ilgilendirir. Tam da bu nedenle hava kirliliği ile uğraş de kolektif ve organize bir çalışmayı gerektirir. Pak hava hepimizin hakkı ancak onun için hayati değer taşıyor!
Abdülbari Koç, genetik bir rahatsızlık olan orak hücreli anemi hastası. 90 oranında engelli ve tek geçim kaynağı aylık 900 TL olan engelli maaşı. Türkiye’nin en kirli ve Avrupa’nın ikinci en kirli havasına sahip kentinde, Batman’da yaşıyor. Batman’ın kirli havası hastalığını tetikliyor ve sık sık kriz geçirmesine sebep oluyor. Yaşadığı krizler bazen birkaç saat sürse de genelde günlerce, bazen haftalarca devam ediyor. Bu sebepten yılın büyük bir kısmında kendi konutunda cam açmadan oturmak zorunda kalıyor, kalan kısmını ise yaşadığı krizler sebebi ile hastanede geçiriyor…
Abdülbari Koç, Batman’daki hava kirliliği nedeniyle ömrünün neredeyse yarısını ilgili yönetimlere sorumluluklarını hatırlatmak için sesini duyurmaya çabalamakla geçiriyor. Lakin sonuç alamıyor! Sorumlu yönetimler, yegâne gayesi pak hava solumak olan Koç’un 2007 yılından beri yaptığı 100’e yakın başvuruyu ya cevapsız bırakıyor ya da “ilgileniyoruz”, “bakıyoruz” üzere cevaplarla geçiştiriyor. 15 yılı aşkın müddettir anayasal dilekçe hakkını kullanarak havanın temizlenmesi için çaba eden Abdülbari Koç’a karşı sessiz kalan otoriteler, bununla yetinmeyip, caydırma emeliyle savcılığa şikâyette bulunuyor. Kendisine metoduna uygun halde tebligat dahi yapılmaksızın hakkında yakalama buyruğu çıkarılarak kolluk gücüyle tabire götürülmeye çalışıldığı sırada Koç, yaşadığı gerilim nedeniyle kriz geçiriyor.
Batman’daki hava kirliliği çok eskiye dayanan ve çözülmeyen kronik bir sorun. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın resmî açıklamalarında Batman’daki hava kirliliğinin temel nedenleri olarak; güç ve petrol sanayisi tesislerinin (TÜPRAŞ-BOTAŞ gibi) kent içinde kalması, anız yangınları ve vatandaşa dağıtılan düşük kaliteli kömür kullanımı olduğu belirtiliyor. Gebze Teknik Üniversitesi Yer ve Deniz Bilimleri Enstitüsü’nden Doç. Dr. Hakkı Baltacı tarafından Batman’ın hava kalitesiyle ilgili hazırlanan bilimsel görüş raporunda ise, Batman’ın 2006 ile 2020 yılları ortası için yapılan tahlil sonuçları inceleniyor ve yılın yarısında kirletici PM10 kıymetlerinin eşik pahasını aştığı ve kış aylarında ise kükürtdioksit kıymetlerinin de çok fazla olduğu tabir ediliyor. Elhasıl Batmanlılar aslında uzun yıllardır bu kirli havayı soluyor ve petrol ve kömür kokusundan camlarını bile açamıyor.
Tüm bu raporlar ve datalar gösteriyor ki, Batman’daki insan sıhhatini bu ölçüde tehlikeye atan hava kirliliği, insan eliyle yapılıyor ve aslında tamamı önlenebilir ve öngörülebilir nedenlerden kaynaklanıyor. Fakat otoriteler bu hususta hiçbir kontrolde bulunmadığı üzere gerekli tedbirleri de almıyor.
Abdülbari Koç, Batman’daki müracaatlarından sonuç alamamaktan yoruluyor ve sonunda hukuk yoluna başvurmayı seçiyor. Bir gün TEMA Vakfı ile irtibata geçiyor. Tema Vakfı’nın o periyottaki avukatları ise Koç’un öyküsünü Güleryüz & Partners Avukatlık Ofisi ile paylaşıyor. Ofisin ortakları Avukat Tarık Güleryüz ve Dr. Avukat Zahide Altunbaş Sancak ile Avukat İ. Selin Nacar Öztürk, Koç’un kıssasını dinliyor ve istekli –pro bono- olarak davayı üstleniyor. Bir yıla yakın müddet boyunca bahse çalışıp süreci mahkemeye taşıyor.
Türkiye’de pak hava hakkı için mahkemeye giden birinci vatandaş olan Abdülbari Koç, Batman İli Valiliği ve Batman Belediyesi Başkanlığı’na 1 liralık tazminat davası açarak Türkiye’de bir birincisi gerçekleştiriyor.
Peki Abdülbari Koç, 1 TL’lik sembolik sayıyla açtığı dava ile neyi amaçlıyor?
Düşük hava kalitesi sadece orak hücreli anemi ya da astım hastaları değil, nefes alan her canlı için bir tehdit. 2019 yılı Global Hastalık Yükü Raporuna nazaran hava kirliliği yüksek kolesterol ve böbrek yetmezliğinden daha çok vefat ve maluliyete neden oluyor ve genel risk faktörleri ortasında 5. sırada yer alıyor. Bu dava ile elde edilmek istenen, sanayi tesislerinde gerekli kontrollerin yapılması, pak hava hareket planlarının uygulanması ve kirlilik kaynaklarının tespit edilerek aktif tedbirlerin alınmasını, kısaca devletin havayı pak tutma yükümlülüğünü yerine getirmesini sağlamak.
Davanın kabul edilmesi ve Koç’un davayı kazanması Türkiye’de yeni bir sürecin başlaması demek olabilir!
Dava yalnız Türkiye için değil, global ölçekte emsal olaylar için de emsal teşkil edebilir. Bu dava, iklim çabasında devletin rolü ve sorumluluğu bakımdan da son derece kıymetli bir örnek oluşturacak.
Orak hücreli anemi hastalarının düzgün bakım kaidelerinde ortalama hayat mühleti ülkemizde maalesef 45 yıl. Abdülbari Koç ise 44 yaşında!
Abdülbari Koç tahminen de pak hava hakkı için açtığı davanın sonucunu göremeyecek. Lakin biz yanında olursak ve herkes için pak hava hakkını savunursak Türkiye’de ve dünyada çok şey değişecek.
Siz de pak hava hakkı için mahkemeye giden Türkiye’deki birinci kişinin nefes kesen hukuk çabasında yanında olun!
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
