Günümüzde böbrek hastalarının sayısı gün geçtikçe artıyor. O denli ki dünya genelinde 850 milyon kişinin çeşitli etkenler nedeniyle böbrek hastalığına yakalandıkları düşünülüyor. Türkiye’de yaklaşık 7.5 milyon kişi kronik böbrek hastalığıyla çaba ediyor. Bir öteki deyişle, ülkemizde her 6-7 erişkinden 1’i böbrek hastası. Genellikle sinsi ilerlemesi ve geri dönüşümü olmaması nedeniyle kronik böbrek hastalığı vefata yol açan etkenler ortasında gün geçtikçe üst sıralara yükseliyor. Dünyada yılda en az 2.4 milyon kişi kronik böbrek hastalığı nedeniyle hayatını kaybederken, bu sayının 2030 yılında ikiye katlanarak 5.4 milyona yükseleceği öngörülüyor.
Böbrek sıhhatine toplumsal farkındalık yaratmak maksadıyla dünyada ve ülkemizde her yıl Mart ayının ikinci perşembesi, Dünya Böbrek Günü’nde, farkındalık yaratılmaya çalışılıyor. 2022 yılının sloganı, “Herkes için böbrek sağlığı” olarak belirlendi. Bunun nedeni ise böbrek hastalıklarının günümüzde global bir sıhhat sorunu haline gelmesi. Bu yıl 10 Mart’a denk gelen “Dünya Böbrek Günü” kapsamında açıklamalarda bulunan Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Kısmı Lideri ve Acıbadem International Hastanesi Böbrek Nakli Merkezi Nefroloji Sorumlusu Prof. Dr. Ülkem Çakır, böbrek işlev bozukluğunun aslında nizamlı yapılan idrar ve kan testleriyle erken periyotta tespit edildiğinde böbrek yetmezliğinin önlenebildiğini yahut geciktirilebildiğini belirterek, “Ancak yılda bir kere yapılan rutin taramalar ihmal edildiği için birçok yetişkin kronik böbrek hastası olduğunu bilmeden yaşantısını sürdürüyor ve hastalık son devir böbrek yetmezliği evresine kadar ilerleyebiliyor.” diyor. Nefroloji Uzmanı Prof. Dr. Ülkem Çakır, böbrek sıhhati için ömür alışkanlıklarına kesinlikle dikkat edilmesi gerektiğini hatırlatarak, “Yeterli su tüketmek, tuzu kısıtlamak, kan basıncı ile kan şekerini denetim altında tutmak, sigara ve alkol alışkanlığından vazgeçmek, ölçüsüz ilaç kullanmamak, sağlıklı beslenmek ve hareketli bir hayat sürmek böbrek hastalıklarına karşı alınabilecek en değerli önlemlerdir” bilgisini veriyor. Nefroloji Uzmanı Prof. Dr. Ülkem Çakır, böbrekleri en çok yoran 8 nedeni anlattı; değerli ihtarlar ve tekliflerde bulundu.
Diyabet
Diyabet böbreklerin en büyük düşmanlarından biri olarak nitelendiriliyor. Denetimi sağlanamayan kan şekeri nedeniyle böbreklerdeki atıkları süzmekle misyonlu olan kan damarları ziyan görünce, böbrekler fonksiyonlarını yapamaz hale gelebiliyor. Türk Nefroloji Derneği Böbrek Kayıt Sistemi’nin bilgileri, ülkemizde diyalize yeni başlayan hastaların yaklaşık yüzde 38’inde böbrek yetmezliği sorumlusunun diyabet hastalığı olduğunu ortaya koyuyor.
Hipertansiyon
Türk Nefroloji Derneği Böbrek Kayıt Sistemi’nin datalarına nazaran; ülkemizde diyaliz tedavisi gören hastaların yüzde 27’sinde böbrek yetmezliğinin nedeni hipertansiyon oluyor. Ülkemizde her üç erişkinden birinde görülen hipertansiyon böbreklerdeki damarlarda yapısal bozukluğa ve tıkanıklığa yol açıyor ve bu tablo da böbrek yetmezliğiyle sonuçlanıyor.
Obezite
Obezite kronik böbrek hastalığının oluşumunda değerli bir risk faktörü. O denli ki yapılan bilimsel araştırmalar; obezite hastalarında kronik böbrek yetmezliği gelişme riskinin yüzde 83 üzere hayli yüksek bir oranda arttığını gösteriyor. Bunun nedeni ise artan kiloyla birlikte böbreklerin de yükünün artması. Ayrıyeten obezite kronik böbrek hastalığının oluşumunda tesiri olan diyabet ve hipertansiyon üzere metabolik hastalıklara yol açarak, dolaylı olarak da tesirli oluyor.
Yetersiz su içmek
Yetersiz su tüketimi de böbreklerde önemli hasar oluşturan değerli etkenlerden biri. Çünkü gereğince su içmediğimizde kandan süzülen ziyanlı unsurlar bedenimizden atılamadığı için böbreklerimiz daha fazla çalışmak zorunda kalıyor ve süratle yıpranmaya başlıyor. Nefroloji Uzmanı Prof. Dr. Ülkem Çakır, böbreklerimizin sıhhati için her gün kâfi su içme alışkanlığı edinmemiz gerektiğini hatırlatarak, “Az içilen suyun yanı sıra fazla içilen su da ziyanlı oluyor. Münasebetiyle olağan kiloda olan bir bayanın günde 1.5-2 litre, erkeğin de 2-2.5 litre su içmesi kâfi gelecektir” diyor.
Yemeklere tuz serpmek
Yapılan çok sayıda bilimsel araştırmaya nazaran; fazla tüketilen tuz kan basıncını yükselterek böbrek yetmezliğine kadar gidebilen önemli meseleler oluşturabiliyor. Dünya Sıhhat Örgütü; günlük tuz tüketiminin 5 gramın altında olmasını öneriyor ve bu ölçü tepeleme bir çay kaşığına denk geliyor. Nefroloji Uzmanı Prof. Dr. Ülkem Çakır, böbrek sıhhatiniz için yemeklerinize tuz serpiştirmemeniz gerektiği ihtarında bulunarak, “Zira bu ölçü yemeklere eklediğimiz tuzu değil, işlenmiş eserler de dahil olmak üzere tüm besinlerle aldığımız toplam tuz ölçüsünü söz ediyor” diyor.
Gelişigüzel ilaç kullanmak
İlaçlar hastalıkların tedavisinde başrol üstlenseler de bilinçsizce tüketildiklerinde ise tam bilakis ziyan verebiliyorlar. Bu nedenle uzmanlar her fırsatta ilaçların kesinlikle tabip denetiminde kullanılması gerektiği konusunda ihtarda bulunuyorlar. Örneğin, sık ve yüzeysel kullanılan kimi ağrı kesiciler ve romatizmal hastalıklarda başvurulan antiinflamatuar ilaçlar hipertansiyon ile böbrek yetmezliğine yol açabiliyor.
Sigara ve alkol
Sigara böbreklerde önemli hasar oluşturan değerli bir risk faktörü. Bunun nedeni ise sigaranın böbrek yetmezliğine kadar götürebilecek olan ağır toksinler içermesi. Bilimsel çalışmalara nazaran; sigara alışkanlığı böbrek hasarını ve kronik böbrek hastalığının seyrini en az yüzde 30 üzere yüksek bir oranda hızlandırıyor. Alkol de böbreklerimize hasar veren kimyasal hususlar barındırdığı için haliyle fazla tüketildiğinde böbrekleri yoruyor.
Hatalı beslenme alışkanlıkları
Böbrek sıhhatimiz için dikkat etmemiz gereken bir öteki kıymetli nokta da, yanılgılı beslenme alışkanlıklarımızdan vazgeçmek!
- Hayvansal proteinler böbreklerde oluşan yükü artırdığı için kırmızı et tüketimini kısıtlayın.
- Kafein içeren besin ve içecekleri sonlu tüketin. Günlük tüketebileceğimiz kafein ölçüsü 200-300 mg oluyor ki bu da yaklaşık 2 büyük fincan kahve manasına geliyor.
- Şekerli besinler de obezite, hipertansiyon ve diyabetin oluşum riskini artırmaları nedeniyle önerilmiyor.
- Yapılan çalışmalara nazaran; günde 2 yahut daha fazla bardak gazlı içecek tüketmek idrardaki protein ölçüsünü artırdığı için böbrekleri yoruyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
