Yılbaşında yapılan elektrik artırımları ülke gündeminde birinci sıralardaki yerini hala koruyor. Bazıları elektrik artırımlarından güç idaresini suçlarken bazıları de sorunun kaynağının elektrik şirketlerinin özelleştirilmesi olduğunu söz ediyor. Lakin özelleştirmelerin ve elektrik piyasasının özgürleşmesinin en kıymetli nimeti olan rekabet, tüketiciler tarafından pek bilinmiyor. Halbuki elektrik piyasasında, cep telefonu operatörü değiştirir üzere elektrik tedarikçisi değiştirmek ve bu yolla yüzde 35’lere varan oranda daha ucuz fiyatlı elektrik kullanmak mümkün. Elektrik tedarikçileri karşılaştırma ve değiştirme sitesi encazip.com, tedarikçi değişikliğinin ve rekabetin tüketicilere katkılarını açıkladı.
Elektrik artırımları yılbaşından beri ülke gündemindeki yerini koruyor. Kamuoyunda önemli reaksiyonla karşılanan elektrik artırımları konusunda çabucak hemen herkes görüşünü lisana getirirken elektrik artırımlarının sebepleri ve elektrik piyasası hakkında bilgi kirliliği de beraberinde geliyor. Çünkü son artırımlardan evvel elektrik faturaları bu kadar dikkat çekmemiş ve kamuoyunda bu kadar konuşulmamıştı. Tenkitlerin gayesinde ise en çok elektrik piyasası otoriteleri ve özelleştirmeler yer alıyor. Lakin elektrik fiyatlarının belirlenme sistemi tüketicilere yanlışsız aktarılamazken birçok tüketici, elektrik piyasasının özgürleşmesinin temel yararı olan cep telefonu operatörü değiştirir üzere elektrik tedarikçisi değiştirme haklarından haberdar değiller. Vatandaşları bu mevzuda bilgilendirmek isteyen elektrik tedarikçileri karşılaştırma ve değiştirme sitesi encazip, elektrik piyasasındaki fiyatlandırmaları ve numara taşır üzere tedarikçi değiştirerek yüzde 35’lere varan oranda tasarruf edebilmenin ayrıntılarını aktardı.
EPDK, yalnızca tedarikçi değiştirmemiş tüketiciler için fiyat belirler
Elektrik piyasasının özgürleşmesiyle birlikte elektrik tedarikçisi değişikliğinin önü açılırken elektrik gücünün stratejik ehemmiyeti nedeniyle son kaynak tedariki ismi verilen bir sistem devreye alındı. Bu düzenek tüketicilerin elektrik tedarikçisi değiştirmemesi yahut elektrik alacak bir tedarikçi bulamaması halinde elektriksiz kalmasının önüne geçmek için kuruluyor ve bu durumda olan tüketicilere uygulanacak olan fiyat Güç Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından belirleniyor. Bunun haricindeki tüketiciler için ise fiyatlar, 50 civarındaki faal hür elektrik tedarik şirketi tarafından hür piyasa şartlarında belirleniyor. Lakin elektrik piyasasındaki iniş çıkışlar nedeniyle vakit içinde özgür piyasaya katılan tüketici sayısının azalmasıyla birlikte tüketicilerin ezici bir çoğunluğunun elektrik faturaları için son kaynak tedarik tarifeleri belirleyici oluyor.
Elektrik fiyatlarındaki artışın sebebi nedir
2021 yılının ocak ayında 40 kuruş düzeylerinde olan elektrik piyasasındaki elektrik maliyetleri yüzde 296’lık bir artış göstererek içinde bulunduğumuz şubat ayında 1,40 TL düzeylerine yükseldi. Bu yükselişin ardında yatan en büyük sebep ise döviz kurlarındaki artış oldu. Fakat öteki taraftan kurak bir dönem geçirilmesi nedeniyle yerli kaynaklı hidroelektrik santrallerinin elektrik üretimi değerli ölçüde düştü ve buradaki açık, yabancı kaynaklı doğal gaz ve kömür santrallerinden karşılanmaya başlandı. Bir öteki taraftan güç kaynaklarındaki global fiyat artışının da eklenmesiyle birlikte elektrik üretim maliyetleri önemli oranda arttı. Dolar bazında elektrik maliyetleri 2021 yılı ocak ayında kWh başına 0,055 Amerikan doları iken bu maliyet 2022 yılının ocak ayı için 0,09 Amerikan doları düzeyine geldi. Bu data, elektrik maliyetlerindeki artışın yalnızca kurdaki artış kaynaklı olmadığını ve başta kuraklık olmak üzere çeşitli faktörlerin bir ortaya gelmesiyle meydana geldiğini gösteriyor.
Elektrik fiyatlarını düşürmenin tek yolu hür piyasadan yararlanmakta
Elektrik piyasasında özgür piyasa dinamiklerinin yeteri kadar âlâ işlememesine karşın tüketicilerin elektrik tedarikçisi değiştirerek tasarruf etmeleri mümkün. Farklı biçimde elektrik üretimi gerçekleştiren elektrik üreticilerinin ya da farklı formüllerle üreticilerden elektrik alarak portföy oluşturan elektrik tedarikçilerinin elektrik tedarik maliyeti de birbirinden farklı oluyor. Bu halde elektrik tedarik şirketleri tüketicilere farklı ünite fiyattan elektrik tedariki gerçekleştirebiliyor. Örneğin, yerli kömür ve yenilenebilir kaynaklardan üretilen elektrik ile portföy yapmış olan bir tedarikçi, doğal gaz ile üretim yapan tedarikçiden çok daha ucuza elektrik tedariki yapabiliyor. Böylelikle tüketiciler, rekabetten ve özgür piyasadan yararlanarak yüzde 35’lere varan oranda daha ucuz elektrik kullanabiliyor.
Elektrik tedarikçisi nasıl değiştirilir
Aylık 125 TL ve üzerinde elektrik faturası ödeyen meskenler ve aylık 250 TL üzerinde elektrik faturası ödeyen iş yerlerinin tamamı elektrik tedarikçisini değiştirebilir. Elektrik tüketicilerinin tamamına yakını bu düzeyin üzerinde elektrik tükettiği için neredeyse tüm tüketiciler elektrik tedarikçisi değiştirebiliyor manasına geliyor. Elektrik tedarikçisi değiştirmek ise epey kolay. Tüketicilerin farklı elektrik tedarikçilerinin tarifelerini, tedarikçi şirketlerle bağlantıya geçerek ya da encazip.com üzere elektrik tedarikçileri karşılaştırma ve değiştirme sitelerini kullanarak öğrenebilir. Tedarikçi seçimi yapıldıktan sonra ise geçiş süreçleri epey kolay, evrak yahut bürokrasiyle uğraşılmadan internet ya da davet merkezleri üzerinden kurulan kontratlarla birlikte geçiş süreçleri süratle tamamlanabiliyor. Tedarikçi değiştiren tüketiciler daha ucuz elektrik kullanmanın yanı sıra eski tedarikçilerine ödedikleri teminat bedelini de geri alabiliyor. Bu mevzuyla ilgili açıklamalarda bulunan Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, yaptığı açıklamada elektrik piyasasının özgür bir piyasa olduğunu vurgulayarak elektrik tedarikçisi değiştirmenin mümkün olduğunu söz etti. Şubat ayı için iş yerleri ve sanayi kuruluşlarının tedarikçi değişikliği ile yüzde 20’lere varan oranda tasarruf etmesi mümkün hale geldi. Konutlar için ise tedarikçi değişikliği ile tasarruf şu an için kısıtlı olmakla birlikte önümüzdeki günlerde çok daha cazip fiyatların hür piyasada oluşması bekleniyor. Hem iş yeri hem de konut tüketicilerinin piyasa fiyatlarını takip etmesi ve en cazip tasarruflu tarifeye geçiş yapmaları öneriliyor.
Dağıtım şirketi değil, tedarik şirketi değişir
Elektrik piyasasında özetle şebeke ve tedarik olmak üzere iki yapı var. Şebeke hizmeti veren şirketler yalnızca kablo, trafo, sayaç süreçleri üzere teknik bahislerle ilgilenirken elektrik üretimi ve tedariki hususları tedarik şirketlerinin sorumluluğunda oluyor. Elektrik kablolarının içinin boş olduğu düşünüldüğünde bu kabloların sorumluluğu dağıtım ve iletim şirketlerinde oluyor. Bu kabloların içini elektrikle doldurmak ise tedarik şirketlerinin vazifesi. Sistem bu biçimde olduğundan elektrik tedarikçisi değiştirirken kablo, sayaç üzere teknik altyapının değişmesine gerek olmuyor, yalnızca faturayı kesen şirket değişmiş oluyor.
5 milyon kişi elektrik tedarikçisini değiştirmişti
Elektrik tedarikçisi değiştirmek küçük tüketiciler için 2013 yılından beri teknik olarak mümkün. Lakin tedarikçi değiştirebilecek tüketicilerin tüketim limiti görece yüksek olduğundan kapsam dahilindeki tüketici sayısı daha düşüktü. Buna karşın 2018 yılının başına kadar yaklaşık 5 milyon tüketici elektrik tedarikçisini değiştirmiş lakin elektrik piyasasında özgür piyasa dinamiklerinin bozulması nedeniyle tedarikçi değiştiren tüketici sayısı değerli ölçüde düşmüş ve bu imkân gündemden çıkmıştı. Son yapılan artırımlarla birlikte tedarikçi değişikliği yeninden gündeme gelecek, yapılan düzenlemelerle birlikte hür piyasa dinamikleri çok daha uygun işleyecek, böylelikle önümüzdeki aydan itibaren elektrik faturalarındaki en değerli gündem tedarikçi değişikliği olacak.
Serbest piyasaya müdahale edilmezse elektrik fiyatları düşer
Elektrik piyasasındaki hür piyasa dinamiklerini ve rekabet şartlarını kıymetlendiren güç ekonomisti ve encazip.com kurucusu Çağada Kırım, hür piyasa dinamiklerinin çok daha güzel işletilmesinin ehemmiyetini vurgulayarak son kaynak tedarik tarifesi fiyatının asla maliyetlerin altında belirlenmemesi gerektiğini aktardı. Piyasada geçmişte yapılan yanlışlardan ders alınması halinde gerçek manada rekabetin işleyeceğinin ve fiyatların düşeceğinin altını çizen Kırım, kelamlarına şu biçimde devam etti:
“Özellikle 2017 yılından beri elektrik fiyatları baskı altında tutuldu ve bu nedenle hür piyasa dinamikleri bozuldu. Çapraz sübvansiyon ismini verdiğimiz metotla sanayi, tarım ve iş yeri elektrik fiyatları yüksek tutuluyor, böylelikle konut fiyatları sübvanse ediliyor. Bunun iktisada tesirleri son derece olumsuz oluyor ve bu olumsuz tesir makroekonomik bilgilerde de açıkça görülebiliyor. Elektrik faturalarındaki tek tahlil maliyet bazlı tarife yapısını konutlar de dahil tüm abone kümeleri için uygulamak ve rekabeti bozmamak. Fakat bu formülle tüm Avrupa ülkelerinde uygulanmış ve kanıtlanmış olan bir sistem ile en son tüketicilerin elektrik fiyatları düşürülebilir. Aksi halde her ay yeni kademe, yeni tarife üzere hususları konuşuyor oluruz.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
