Aydın Doğan Vakfı ve Eğitim Islahatı Girişimi’nin işbirliğiyle hazırlanan rapor, kız çocukların çok kilit bir maharet olan okuma hünerlerinde oğlanlardan daha başarılı olduklarını, eğitime büyük ehemmiyet verdiklerini ve bir işi başarma motivasyonlarının daha fazla olduğunu ortaya koydu.
Aydın Doğan Vakfı (ADV) ve Eğitim Islahatı Girişimi’nin (ERG) işbirliğiyle hazırlanan “Okuma Marifetlerinin Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kıymetlendirilmesi: PISA 2018 Bilgileriyle Bir Analiz” başlıklı rapor 12 Nisan 2022, Salı günü düzenlenen aktiflikte kamuoyuna sunuldu. Öne çıkan rapor bulgularının paylaşıldığı aktiflikte ‘Kalıpları Yıkarken’ başlıklı bir de panel düzenlendi.
Lancaster Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Melis Cin, Özyeğin Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Ali O. İlhan ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde araştırma vazifelisi olan Ozancan Özdemir tarafından yürütülen Eğitim Islahatı Teşebbüsü takımından Kıdemli Siyaset Analisti Yeliz Düşkün ve Siyaset Analisti Özgenur Korlu’nun da katkıda bulunduğu araştırma sonucunda yayımlanan rapor, kız çocukların çok kilit bir marifet olan okuma hünerlerinde oğlanlardan daha başarılı olduklarını, eğitime büyük değer verdiklerini ve yılmazlık özellikleri sergilediklerini PISA 2018 dataları eşliğinde gözler önüne serdi.
‘Kalıpları Yıkarken’ paneli düzenlendi
Aydın Doğan Vakfı Eğitim Müdürü Nilgün Yorgancılar Erekli’nin moderatörlüğünde gerçekleşen panelde kendi alanlarında başarılı olmuş bayanlar, öğrencilik yıllarında sahip oldukları motivasyonlarını, mesleklerinde ilerlerken karşılaştıkları mani ve olumsuz kalıp yargılara karşın nasıl devam ettirdiklerini paylaştılar.
Panele katılan Psikolog ve Müellif Prof. Dr. Ayşe Bilge Selçuk, “Yapabilirsin denmesi, şahısta bu dış sesin olması çok değerli. Kız çocukların okuma hünerleri, vazgeçmeme özellikleri ve hayatın içinde yer alma kararlılıkları çok yüksek. Ne vakit ki kız çocuklar “yapamazsın, beceremezsin, kâfi değilsin” üzere dış sesler duymaya başlıyor ve bu sesleri içselleştiriyor o vakit muvaffakiyet, performans, hayat hedefleri etkileniyor. Bu noktada etrafın ne kadar kıymetli olduğunu görmeye başlıyoruz. Bayanlar işgücünde erkeklere nazaran dezavantajlı durumdalar. Okuldan sonra ne olduğuna bakılması; toplumda davranışların, tavırların değişmesi için bu mevzular üzerine daha çok konuşulması gerekiyor” dedi.
Gazeteci ve Haber Spikeri Afşin Yurdakul da “Meraklı bir çocuktum. Soru sormaya yüreklendirildiğim bir aile ortamım vardı. Annem; kardeşim ve benimle her vakit göz hizasında konuşurdu. Eşitlik nedir birinci orada tattım diyebilirim; toplumsal cinsiyet eşitliği algımı da buna borçluyum. Kendi pahasını toplum üzerinden biçmemek çok kıymetli diye düşünüyorum. Birçok yetenekle geliyorsunuz hayata, sizin kendi bakış açınız var, toplum size “yapamazsın, edemezsin” diyebilir ya da bunu ima edebilir. Bunlara kulak asmamak gerekiyor. Bir televizyoncu olarak ekranda da kadın-erkek temsil oranının çok değerli olduğunu düşünüyorum ve cinsiyet hassasiyetini gözetmeye çalışıyorum” dedi.
Aydın Doğan Vakfı Proje Takımı Gönüllüsü Emine Yiğci hayatında kalıpları yıktığı anlar için şunları söyledi: “Trabzon’un küçük bir köyünde doğdum ve küçük bir dünyam vardı. İçimde daima okuma aşkı vardı. Çok korkuyordum, “yapamazsın” denmesi korkutucuydu, “ya yapamazsam” diye ister istemez endişe oluyordu. Benim üzerime düşen çalışmaktı, çalıştım. O günden bu noktaya gelmek benim için memnunluk verici. Aydın Doğan Vakfı takviyesini almak benim için çok değerli ve arandığımda da büyük memnunluk yaşadım” dedi.
Fetvacı: “Güçlü Kızlar, Güçlü Yarınlar’ diyerek kızlarımızı önyargılardan kurtarmaya çalışıyoruz”
Rapor sonuçlarının açıklandığı toplantıda konuşma yapan Aydın Doğan Vakfı Yürütme Heyeti Lideri Candan Fetvacı, “Vakıf olarak 25 yılı aşkın vakittir yaptığımız çalışmalarla kız çocuklarının her alanda eşit temsilini, kendi hayatları üzerinde kelam sahibi olmalarını, toplumda alınacak kararlara iştirak sağlamalarını, istedikleri alanda eğitim görmelerini, hayalini kurdukları meslekleri seçmelerini, bilimin, sanatın, sporun özetle hayatın içinde olmalarını, maksatlarını gerçekleştirmelerini destekliyoruz. Gerçekleştirdiğimiz bütün bu çalışmaları ‘Güçlü Kızlar, Güçlü Yarınlar’ başlığıyla daima geliştirme ve derinleştirme uğraşları içindeyiz. Bugün açıkladığımız rapor, kız çocuklarının kendilerini en az oğlan çocuklar kadar rekabetçi gördüğünü, bir işi yapma konusunda motivasyonlarının yüksek olduğunu, sahip oldukları ‘yılmazlık’ özelliğinin muvaffakiyetlerini tetikleyici nitelik taşıdığını ortaya koyuyor. Tüm bu bilgiler, bugünden başlayarak iş dünyasında, toplumsal hayatta daha fazla bayanın yer alacağının birinci işaretleri… O nedenle bu araştırmanın ortaya koyduğu bilgileri çok pahalı buluyor ve bize hoş bir gelecek müjdelediğine inanıyorum” dedi.
Eğitim Islahatı Teşebbüsü Yöneticisi Işık Tüzün de şöyle konuştu: “Bu araştırmanın kıymetli bir özelliği hem Türkiye’de hem de PISA’ya katılan öbür ülkelerde kız çocukların oğlan çocuklara nazaran daha başarılı oldukları bir alana, okuma alanına odaklanması. Okuma, fonksiyonel okuryazarlık marifetleri, toplumsal yaşama ve karar alma süreçlerine iştirak başta olmak üzere birçok hak ve yapabilirlik bakımından çok kritik bir alan. Her ne kadar okullulaşma üzere ilerleme kat edilen alanlar olsa da eğitim sistemini ve okulları tüm bileşenleriyle toplumsal cinsiyet eşitliğine hassas, toplumsal cinsiyet eşitliğini destekleyici kılmak için yolumuz uzun ve bu yolda muteber bilgiye, yeni bakış açılarına ve metodolojilere, iş birliklerine muhtaçlık var. Bu araştırmayı ve iş birliğini bu açıdan da çok önemsiyoruz.”
Okuma Hünerlerinin Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kıymetlendirilmesi: PISA 2018 Datalarıyla Bir Analiz” başlıklı rapordan öne çıkan veriler
PISA 2018 okuma hünerlerinde kız çocuklar, oğlan çocuklardan daha önde
Araştırma kapsamında Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) tarafından gerçekleştirilen ve 15 yaşındaki öğrencilerin okuma, matematik ve fen alanlarındaki bilişsel marifetlerini kıymetlendiren Memleketler arası Öğrenci Kıymetlendirme Programı (PISA) 2018 dataları tahlil edildi. Bulguların toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifiyle yorumlandığı rapor, toplumsal cinsiyete yönelik süregelen eşitsizliklere rağmen, genel olarak Türkiye’de de kız çocukların ulusal ve memleketler arası değerlendirmelerde oğlan çocukların gerisinde kalmadığını, belli alanlarda onlardan daha yüksek muvaffakiyet gösterdiklerini ortaya koydu.
OECD, okuma hünerlerini, ‘bir kişinin maksatlarına ulaşmak, bilgi ve potansiyelini geliştirmek ve topluma faal bir formda katılmak için metinleri manaya, kullanma, kıymetlendirme, yansıtma ve metinlerle etkileşim kurma’ yeteneği olarak tanımlıyor. PISA 2018’de Türkiye’de kızların okumadaki ortalama puanı (478) oğlanlarınkinden (453) 25 puan fazla.
Okuma marifeti olan bayan, babaya ya da eşe bağlı olmadan hayatını devam ettirebiliyor
Lancaster Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Melis Cin, Özyeğin Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Ali O. İlhan tarafından sunumu gerçekleştirilen “Okuma Hünerlerinin Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kıymetlendirilmesi: PISA 2018 Bilgileriyle Bir Analiz” başlıklı rapordan öne çıkan bilgiler şöyle:
Okuma hünerlerinde, tüm ülkelerde kızlar oğlanlardan daha yüksek puan aldı. Okuma maharetleri zayıf olan öğrenciler, okulu erken bırakma ve işsizlikle müsabaka olasılıkları daha yüksek olduğu için risk kümesinde bedellendiriliyor. Okuma marifetlerinin geliştirilmesinin eleştirel düşünmeden matematik ve fen maharetlerine, toplumsal hizmetlere erişimden istihdama pek çok bahisle alakalı olduğu
belirtiliyor. Raporda, okuduğunu manaya ve eleştirel bir biçimde yorumlayabilme maharetinin kız çocuklar ve bayanlar için ömürlerini baba, ağabey ya da eşe bağlı olmadan devam ettirebilme bakımından da değerli olduğu belirtildi.
Kız çocuklar okulda başarılı olmayı, gelecekleri için daha çok önemsiyorlar. Rapora nazaran kız çocuklar, okulda başarılı olmayı, üniversiteye gitmek ve ileride uygun bir iş sahibi olmak için oğlanlara kıyasla daha değerli görüyor. Rapora nazaran bu, kızların daha fazla çalışmalarını ve oğlanlara kıyasla daha başarılı olmalarını açıklayan etkenlerden biri. Raporda, resmi istatistiklere nazaran kız çocukların eğitime erişimlerinin bilhassa belli kademelerde ve vilayetlerde hâlâ oğlan çocuklardan geride olduğunun da altı çizildi.
Kızlar zevk için okumaya daha fazla vakit ayırıyorlar. Rapora nazaran okuma hünerlerinin gelişmesindeki en değerli ögelerinden biri, zevk için okuma alışkanlıklarının kazanılmış olması. Araştırma bulgularına nazaran zevk için okuma yapan kız çocukların oranı yüzde 86,8 ile oğlan çocuklardan (65,7) hayli yüksek. Raporda kızların zevk için daha fazla okuma yapmasının, kızlar ve oğlanlar ortasındaki muvaffakiyet farkının sebeplerinden biri olabileceği belirtildi.
Öğretmen davranışları kıymet taşıyor
Araştırmada öğretmenlerin davranışlarının muvaffakiyetle alakası de incelendi, öğretmenlerin öğrencilerin okuma maharetlerini teşvik etmesini ölçen değişkenin hem kızların hem de oğlanların okuma başarısıyla olumlu bağlantı içinde olduğu ortaya çıktı. Öğretmenlerin tüm öğrencilere eşit ve saygılı davrandığı ve çok kültürlülüğü desteklediği adil bir okul ikliminde tahsil gören öğrencilerin, okuma puanlarının daha yüksek olduğu vurgulandı. Araştırma, okuldaki ayrımcı atmosferin ise hem kız hem de oğlanların okuma başarısıyla olumsuz bağ içinde olduğunu gösterdi.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
