Araştırmacılar son devirde güneş fırtınalarına önemli biçimde odaklanmış durumda. Zira önümüzdeki yıllarda güçlü bir güneş fırtınasının dünyaya ve elektrik akımlarını etkileyebileceği düşünülüyor. Bu yüzden de araştırmalar tüm süratiyle devam ediyor.

Son gerçekleştirilen bir araştırma ise 14.300 yıl evvel meydana geldiği belirtilen bir güneş fırtınasının dünyaya tesirleri hakkında insanlığa çok kıymetli ipuçları verdi.

Güneş birdenbire patladığında, güneş patlamaları ve koronal kütle püskürmeleri olarak bilinen şeyleri yaratır ve ortaya çıkan elektromanyetik radyasyon Dünya’ya ulaştığında çok fazla ziyana neden olabilirler.

Araştırmalarına nazaran şimdiye kadar tespit edilen en büyük güneş fırtınası 14.300 yıl evvel Dünya’yı vurdu ve ağaçlarda meydana geldiğine dair deliller bıraktı. On dört bin yıl ileri gidersek, bilim insanları bu antik ağaç halkalarını güneş olayı sırasında olanları kısmen tekrar yapılandırmak için kullanabilirler. Araştırma takımı Collège de France, CEREGE, IMBE, Aix-Marseille Üniversitesi ve Leeds Üniversitesi’nden oluşturuldu. Misyonları: Güney Fransa Alpleri’ndeki Gap yakınlarındaki Drouzet Irmağı kıyısındaki antik ağaçları incelemek.

Spesifik olarak, bilim insanları bu antik ağaç halkalarındaki radyokarbon artışını, Grönland buz çekirdeklerinde bulunan ve birebir vakitte eski güneş aktivitesinin kayıtlarını sağlayan bir element olan berilyum ölçümleriyle karşılaştırdılar. Ortaya çıkan bilgileri tahlil ettikten sonra bilim insanları, devasa bir güneş fırtınasının Dünya atmosferini dalga dalga enerjik parçacıklarla kapladığı hipotezine ulaştı. Sonuçta ağaç halkalarında gözlemlenen radyokarbon artışları ortaya çıktı. Bu tıp genel devasa güneş fırtınası Miyake Olayı olarak bilinir ve bu, 15.000 yıllık bir mühlet içinde Dünya’da meydana geldiği bilinen dokuzuncu fırtınadır.

İşte araştırmacılar, dünyanın önümüzdeki yıllarda bir kere daha karanlığa bürünebileceğini söz ediyor. Dünya karanlığa büründüğünde ise hiç kimsenin telefonlarını ya da elektronik aletlerini şarj etme imkanı bulunmayacak.

Birkaç sebeple bu hafta oyun hakkında yazamayacağım. Prömiyerden kısa bir müddet sonra sanatçı rahatsızlığı sebebiyle oyunun iptali, akabinde ulusal yas ilanı nedeniyle tiyatroların perde kapatma zaruriliği ve oyun olmayan, yabanî bir savaşın 7 Ekim’de, oyunun prömiyerinden 3 gün sonra tekrar ve tekrar başlamış/başlatılmış olması.

Siz okurlarla tanışıklığımız tiyatro üzerinden olsa da asıl mesleğim, benim varlık sebebim hekimliğimdir. Şifa vermek, cana can katmak üzere çalıştığım, evimden daha çok vakit geçirdiğim bir yer varsa orası da hastanelerdir. Günlük hayatlarımızda çok kıymetli olan bu sıhhat kurumları, fevkalâde anlarda bin misli kıymetlidir. Hal böyleyken hastaneler felaketlerde, savaşlarda artık başımıza birinci yıkılan yerler haline döndü. Sarsıntıda hastanelerin kâğıttan kuleler üzere yıkıldığına şahit olduk. O binaların altında güzelleşmeyi bekleyen hastalar, yakınları ve onlar için çalışan sağlıkçılar can verdiler. Tabip olarak ömrün yeniden
filizlendiği hastanelerin toplu mezarlara dönmesini görmek çok can yakıcıydı.

Şimdi de savaşın taraflarından İsrail’in bile isteye bombaladığı birinci adres hastaneler oldu. Büyük hainlik, alçaklıktı. Çok acı veren imajlara hepimizi şahit yazdılar. Bunlar oksimoron değil de ne? Ya da şu; ‘‘Savaş ahlakı!’’ Savaş ve ahlak sözleri yan yana kullanılıyor. Yani topluluklar bir ortaya geliyor, savaşmakta ahlaki bir sorun görmüyor ya da onu önlemenin yollarını aramıyor. Ancak savaş olunca kimlerin hangi kurallarla, kimleri, nasıl öldürüleceğine ya da nerelerin yok edilebileceğine, hangi silahların kimlere karşı kullanılabileceğine karar veriyorlar. Bu kuralların dışına çıkılacak olursa da tahminen yargılayıp
tazminat ödettiriyorlar. Ölenler hariç, sakat kalanlar, savaşı yaşayarak her türlü mağduriyetle yaşamaya devam etmek zorunda bırakılanlar da böylelikle huzur bulur diye umuyorlar. Pekala sahiden huzur bulduk mu? Mesela İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde kurulan Nürnberg Mahkemesi geri getirdi mi 80 milyon insanın adaletini ya da Miloseviç’in tutuklanıp yargılanmak üzere Lahey’e gönderilmesi ile Avrupa’nın orta yerinde yaşanan müthişlik için vicdanlarımız rahatladı mı? Bu mahkemelerde insanlığa karşı işlenen hatalar, savaş hatası ve soykırım cürmünden yargılama yapıldı lakin birinci günahın, birinci hatanın savaşın kendisi olduğu daima unutuldu.

Dünyanın her yerinden kilometrelerce ötede işlenen bu suça seyirci atandık hepimiz. Acının pornografisinde, çaresizliğin en derininde kaybolmamız istendi. Öfkelenenler sokağa döküldü, cam çerçeveden hıncını aldı, fizikî aksiyon ya da şiddetten sakınanlar kelamlarıyla isyan etti. Fonda siyah yer de vardı, vahşetin manzaraları de. Tıpkı sarsıntı vakti üzere. Hislerimiz karmakarışık. Romantik laflara, söz cambazlıklarına girmekten o denli korkuyorum ki bunları yazarken, utancımın sahiden tanımı yok. İşte savaş dedikleri tam da bu aslında. Dehşete düşürmek.

Hepimizin eline kan bulaştı, o denli ya da bu türlü. Bahis ekonomik ise o iktisattaki talepleri yaratan bizlerin eline, yok politik ise o siyasetleri destekleyen ya da onları sonlandırmayı başaramayan hepimize kan sıçradı. Şayet jeopolitikse üzerine tesadüfen doğduğumuz yerlere yeterli konut sahipliği yapamadığımızdan ya da inançsa, herkesin kutsalının kendine olduğunu asla anlayamadığımızdan… Yani velhasıl hiçbirimiz azade değiliz dünyada olanlardan.

Barışı daima arzulayacağız ve tıpkı anda birileri savaşmak için çok daha güçlü sebepler ortaya koyacak. İstedikleri kadar silah satılıp, yeni ekonomiler yaratılana, hudutlar tekrar çizilene, ırksal ya da inançsal katliamlar doyuma ulaşana kadar barış asla gelmeyecek.

Bu köşenin şahane müdavimleri biliyoruz ki bizi sanat düzgünleştirir. Zira her şeye karşın dünyanın şanslı bir köşesindeyiz ve sığınaklarımız vicdanlarımız. Bu türlü vakitlerde sanatın bizi bir ortaya getirmesi, estetik olanda birleştirmesi güzelleşmek için en düzgün yollardan biri. Avrupa’nın orta yerinde Bosna yerle yeksan edilirken konserler devam etti, çocuklar okullarına gitti. İkinci Dünya Savaşı’nın müsebbibi Almanlar savaş sorası yıkılan kentlerini tekrar oluştururken birinci olarak hastanelerle birlikte tiyatro binalarını inşa ettiler. Savaşların saklanan sebeplerini sanatla anlamak daha kolayken birinci onların perdelerinin kapatılmasını hiçbir vakit anlamadım. Dayanışmanın, bir ortada olmanın fırsatıdır sanat. Şayet vilayetle de bir
yasak kuralsa, bile isteye tekraren bize seyrettirilen kanlar içinde, parçalanmış insan vücutlarının, yanan binaların, feryat eden insanların, etrafa saçılmış çocuk oyuncaklarının manzaralarının yasaklanması gerektiğini düşünüyorum. En nihayetinde yas tutmak çok şahsidir ve belirlenmiş, kabul görmüş tek bir hali yoktur. Artık acıda, yasta otorite tarafından hizaya çekilmek istemiyorum.

Son kelamı, hayatına iki dünya savaşı sığdırmış, epik tiyatronun kurucusu, hayatı ve yaptıkları bugün yılgınlığa düşen herkese ders niteliğindeki, büyük tiyatro dehası Bertolt Brecht’e bırakmak istiyorum. ‘‘Kahramana gereksinimimiz yok. Kahramana gereksinim duymayan bir topluma muhtaçlığımız var. Müellifler savaşan hükümetler kadar süratli çalışamazlar. Zira yazmak düşünmeyi gerekli kılar.’’

Düşünebilen siyasetçilerin sağduyusuna ve barışa en büyük hasretle, âlâ pazarlar diliyorum.

Genel Heyet aslında bir tartışma platformu değil, belirtelim. Üye devletlerin önderleri sırayla konuşma yapar ya da karşılık haklarını kullanırlar. Her iki durumda da kendileri için kıymet taşıyan bir mevzuyu gündeme getirirler.

Beceriksizliği ilan ettiler

78. oturumun teması şuydu: “Güveni yine inşa etmek, global dayanışmayı tekrar canlandırmak. Herkes için barış, refah, ilerleme, sürdürülebilirlik yolunda 2030 Gündemi ve Sürdürülebilir Kalkınma Gayelerine yönelik hareketlerin hızlandırılması”. İri iri laflar, anlayacağınız.

Dünyanın en işe yaramaz kurumu olduğuna kuşku yok. Genel Kurul’da bu bir kere daha kanıtlanmış oldu. Tüm taraflar çok yoksulluğun sona erdirilmesi ile etrafın korunması da dahil olmak üzere 2015 yılında belirlenen taahhütlerin vaktinde yerine getirilme bahtının çok az olduğunu itiraf ettiler. Öbür delile gerek var mı?

Almanya Başbakanı Olaf Scholz da gezegen için sürdürülebilir kalkınmayı sağlama uğraşlarında Batı’nın başarısız olduğunu kabul etti. “Yoksullukla gayret ve daha yeterli bir birlikte hayat için tüm dünya için istediğimiz ilerlemenin yavaşladığını görüyoruz” dedi bir de.

Üye ülkelerin önderleri, İrlanda ile Katar’ın aracılık ettiği 43 paragraflık bir siyasi deklarasyonu kabul ederek sürdürülebilir kalkınma alanında yıllardır elde edilen kazanımların bilakis dönmekte olduğu ikazında da bulundu. Bu bahiste hazırladıkları bildiride şunları yazmışlar: “Milyonlarca insan yoksulluğa düştü, açlık ve yetersiz beslenme giderek yaygınlaşıyor, insani muhtaçlıklar artıyor ve iklim değişikliğinin tesirleri daha da belirginleşiyor. Bu durum, memleketler arası dayanışmanın zayıflaması ve bu krizlerin üstesinden birlikte gelmeye yönelik itimat eksikliğiyle daha da berbatlaşan eşitsizliğin artmasına yol açmıştır.”

Kendilerinden yakınıyorlar

Kime şikayet ediyor, kime ne anlatıyor bunlar? Yakındıkları herşeyin sorumlusu kendileri halbuki. BM bu ay yaptığı açıklamada, 2015 yılına kıyasla bugün dünyada 745 milyon daha fazla insanın orta ya da önemli derecede aç olduğunu, dünyanın 2030 yılına kadar açlığı sona erdirme tarafındaki argümanlı maksada ulaşma eforlarının çok uzağında olduğunu belirtmişti. Dünya 2005 yılından bu yana görülmeyen açlık düzeylerine geri dönmüş, besin fiyatları 2015-19 periyoduna kıyasla daha fazla ülkede daha yüksek seyretmeye devam etmiş. Yani BM üyesi ülkeler bir arpa uzunluğu aralık katetmiş değiller insanlık faydasına.

Mevcut ilerleme ile yasal müdafaada önerilen cinsiyet uçurumlarının kapatılması, ayrımcı maddelerin kaldırılması ne kadar vakit alabilir, kestirim edebilir misiniz? Ben söyleyeyim: tam 286 yıl. Hesaplamışlar, bu sonuç çıkmış. Fakat BM Genel Konsey Lideri Dennis Francis hala “Uyumlu ve argümanlı bir çalışmayla, 2030 yılına kadar 124 milyon insanı daha yoksulluktan kurtarmamız, 113 milyon insanın daha az yetersiz beslenmesini sağlamamız mümkündür” deyip duruyor.

Bu önderlerin değerli bir kısmı becerisizliklerine Ukrayna savaşının varlığını gösteriyor. Ukrayna Devlet Lideri Volodomr Zelensky, Brezilya Devlet Lideri Luiz Inácio Lula da Silva ile bir ortaya gelerek Ukrayna’daki savaşın dünyanın fakirleri için ilerlemenin önünde bir mani olmadığına ikna etmeye çalıştı üye ülkeleri. Yani “bizi içine sürüklediğiniz savaşı becersizliklerine münasebet yapmayın” demek istedi bir manada Zelensky.

UKrayna -Rusya savaşı, Sahel’deki durum, iklim konusu, cinsiyetlerarası eşitlik, açlık, besin temini BM’nin önünde duran meseleler. Bir evvelki Genel Kurul’da da bu alanlarda yapılacaklar konusunda kararlar alınmıştı. Fakat karar almak yetmiyor doğal. Bu 78. Genel Kurul’da alınan evvelki kararların hayata geçirilemediği açıkça ortaya çıktı.

”Milletler ailesi“ bir ortaya gelip neyi nasıl başaramadıklarını konuşurlar her yıl. Her genel heyette da evvelki maksatlara ulaşamadıklarından da kelam ederler. Kürsülere çıkıp konuşan dünya önderlerinin hiçbiri, meselelerin tahlili konusunda tek bir teklif getirmedi. Getirmezler. Orası her başkanın kendi ülkelerinin iç meselelerini diğerlerine aktardığı bir yerdir yalnızca.

Her sene “insanlığın sıkıntılarını çözmek için“ konuşuyor üzere yapmazlar mı bir de?

Buna dayanamıyor insan.

Şimdi, ekrandaki bu bağ gerçek hayata taşınıyor.

Peru ve Amerika Birleşik Devletleri’nden araştırmacılar, Peru And Dağları’nda yeni bir yılan çeşidi keşfettiler ve Harrison Ford’un onuruna Tachymenoides harrisonfordi ismini verdiler. “Salamandra” mecmuasında açıklanan cinslerden Otishi Ulusal Parkı’nda güneşlenen bir erkek örneği bulundu.
Sürüngen yaklaşık 40 santimetre uzunluğunda ve uçuk sarı, kahverengi ve siyah bir göbeğe sahip, bu sayede etrafına başarılı bir biçimde ahenk sağlıyor, BTA yazıyor. Araştırmacılar, yılana 81 yaşındaki Harrison Ford’un çevresel olaylara uzun müddettir verdiği dayanağın onuruna ismini verdiklerini söylüyorlar.
“Bu bilim insanları küçük hayvanlara benim adımı veriyorlar fakat daima çocukları korkutanlara veriyorlar. Bir karınca (Pheidole harrisonfordi) ve örümceğe (Calponia harrisonfordi) de ismini veren Ford.
“Şimdi gerçekten. Bize yabanî dünyamız hakkında öğrenecek daha çok şey olduğunu ve insanların inanılmaz derecede geniş bir biyosferin küçücük bir modülü olduğunu hatırlatıyor. Bu gezegende tüm yazgılar iç içe geçmiş durumda. Şu anda bir milyon tıp yok olmanın eşiğinde” diyen oyuncu, insanın tabiatla kopan bağını onarmasının ve ömrü destekleyen yerleri müdafaasının hayati ehemmiyet taşıdığına inanıyor.
Geçen yıl, Harrison Ford’un lider yardımcısı olduğu Conservation International tertibinden uzmanlar, dünyadaki sürüngenlerin beşte birinin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu gösteren bir çalışma yayınladılar. Bununla birlikte, birden fazla vakit, beşerler onları tüylü bir bebek panda kadar şirin bulmadıkları için müdafaaları ihmal edilir.

Araştırmanın muharrirlerinden Neil Cox, “Dünya ekosistemlerindeki rolleri de birebir derecede önemli” dedi. “Bu keşif, dünyada yılan çeşitlerinin nasıl var olduğunu ve hayatta kaldığını daha güzel anlamamıza yardımcı oluyor ve umarım eğlenceli isim, dünya çapında sürüngenlerin yok olma tehdidine dikkat çekmeye yardımcı olur.”

Araştırmacılar, Harrison Ford’un yılanın ismini benimsemesinden gurur duyuyor. Biyologlar için yeni bir tipi tanımlamanın ve yeni ismini duyurmanın biyoçeşitlilik krizi sırasında en değerli faaliyetlerden biri olduğunu söylüyorlar. Bilim adamları ayrıyeten Hollywood aktörünün “vaftiz oğlu” aracılığıyla saha çalışmasının ne kadar kıymetli olduğu konusunda farkındalık yaratacaklarını umuyorlar. Çoklukla maceralı ve kıymetli bir süreç olan ve daha değerli finansal takviye gerektiren bilinmeyeni keşfetmeyi maksatlar. Araştırmacılar, “Yalnızca bilinen organizmalar korunabilir” diyor.